Cổ tức bằng tiền mặt và cổ phiếu khác nhau thế nào?

Cổ tức là phần lợi nhuận doanh nghiệp chia lại cho cổ đông. Doanh nghiệp có thể lựa chọn hai hình thức trả cổ tức phổ biến nhất là bằng tiền mặt hoặc bằng cổ phiếu, mỗi hình thức đều có những điểm khác biệt rõ rệt.

Cổ tức là gì?

Cổ tức (dividend) là phần lợi nhuận sau thuế mà doanh nghiệp chia cho cổ đông, tương ứng tỷ lệ sở hữu cổ phần. Theo Luật Doanh nghiệp 2020 (Việt Nam), cổ tức có thể chia bằng tiền mặt hoặc bằng tài sản khác (ví dụ cổ phiếu, tài sản vật chất).

2. Cổ tức bằng tiền mặt là gì?

• Khái niệm: Doanh nghiệp trả cổ tức trực tiếp cho cổ đông bằng tiền mặt (đơn vị tiền nội tệ).

• Cách tính: Thường dựa trên mệnh giá cổ phiếu. Ví dụ: nếu mệnh giá 10.000 đ và công ty trả cổ tức 5% thì mỗi cổ phần sẽ được 500 đ tiền mặt.

• Ưu điểm:

  1. Nhà đầu tư nhận được dòng tiền thực ngay, có thể rút, tái đầu tư hoặc sử dụng cho nhu cầu cá nhân.

  2. Thể hiện rằng doanh nghiệp có dòng tiền khả dụng và lợi nhuận thực tế.

  3. Minh bạch hơn trong quan hệ với cổ đông — tạo sự tin cậy.

• Nhược điểm:

  1. Bị đánh thuế thu nhập cá nhân (thường 5 % tại Việt Nam khi nhận cổ tức bằng tiền mặt)

  2. Việc trả nhiều tiền mặt có thể làm giảm khả năng giữ vốn cho hoạt động đầu tư, mở rộng hoặc phòng vệ rủi ro.

  3. Giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh giảm tương ứng ngày giao dịch không hưởng quyền để phản ánh việc chia phần lợi nhuận ra ngoài.

Cổ tức bằng cổ phiếu là gì?

• Khái niệm: Thay vì trả tiền mặt, doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu mới (hoặc sử dụng cổ phiếu quỹ nếu có) để chi trả cho cổ đông theo tỷ lệ nhất định.

• Cách thực hiện: Ví dụ chia cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 20 % — nếu bạn có 100 cổ phiếu, bạn nhận thêm 20 cổ phiếu mới.

• Ưu điểm:

  1. Doanh nghiệp giữ được dòng tiền để tái đầu tư vào sản xuất, mở rộng, nghiên cứu – phát triển.

  2. Nhà đầu tư không phải chịu thuế ngay khi nhận (chỉ khi bán cổ phiếu mới phát sinh thuế).

  3. Tăng số lượng cổ phiếu nắm giữ của cổ đông — nếu doanh nghiệp tăng trưởng tốt, lợi nhuận có thể cao hơn sau.

• Nhược điểm:

  1. Giá cổ phiếu sẽ bị điều chỉnh giảm tương ứng do số lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên (pha loãng).

  2. Thời gian để nhận cổ phiếu mới và giao dịch có thể mất thời gian, có cổ phiếu lẻ khó bán.

  3. Nếu doanh nghiệp đầu tư không hiệu quả, giá cổ phiếu có thể giảm, ảnh hưởng tới giá trị của cổ đông.

4. So sánh trực tiếp: cổ tức tiền mặt vs cổ tức cổ phiếu

Như vậy, không có hình thức nào “tốt hơn hoàn toàn” — phù hợp hay không phụ thuộc vào chiến lược đầu tư cá nhân và tình trạng tài chính của doanh nghiệp.

5. Khi nào công ty chọn trả cổ tức bằng tiền, khi nào chọn bằng cổ phiếu?

• Doanh nghiệp có dòng tiền ổn định và muốn giữ uy tín với cổ đông thường chọn trả cổ tức bằng tiền mặt.

• Doanh nghiệp trong giai đoạn phát triển, cần vốn để mở rộng sản xuất, nghiên cứu phát triển, hoặc muốn hạn chế rủi ro dòng tiền thường chọn cổ tức bằng cổ phiếu.

• Đôi khi, công ty sẽ kết hợp trả một phần bằng tiền mặt, phần còn lại bằng cổ phiếu để cân bằng lợi ích giữa cổ đông và nhu cầu vốn.

6. Gợi ý cho nhà đầu tư: nên chọn hình thức nào?

• Nếu bạn ưu tiên dòng tiền ổn định, muốn có thu nhập định kỳ — cổ tức bằng tiền mặt sẽ phù hợp.

• Nếu bạn tin tưởng vào tiềm năng tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp, muốn gia tăng số lượng cổ phiếu, ít quan trọng ngay dòng tiền — cổ tức bằng cổ phiếu có thể hấp dẫn hơn.

• Luôn cần kiểm tra tình hình tài chính của công ty (dòng tiền, khả năng sinh lợi, chiến lược tăng trưởng) trước khi đánh giá hình thức trả cổ tức.

• Chú ý ngày giao dịch không hưởng quyền, giá điều chỉnh sau khi chia cổ tức — vì bạn có thể thấy cổ phiếu bị giảm giá tương ứng ngay sau khi chia.