Kinh tế tri thức là gì? Tổng quan về nền kinh tế tri thức

Kinh tế tri thức là thuật ngữ được nhắc đến khá nhiều hiện nay. Đây cũng chính là con đường phát triển mà rất nhiều quốc gia trên thế giới không chỉ Việt Nam lựa chọn. Vậy kinh tế tri thức là gì và có vai trò như thế nào đối với sự phát triển của đất nước. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp tường tận về vấn đề này nhé!

Kinh tế tri thức là gì? Tổng quan về nền kinh tế tri thức

Kinh tế tri thức là gì?

Trước khi đi sâu vào tìm hiểu về đặc điểm, vai trò cũng như những cơ hội, thách thức thì chúng ta cần nắm được kinh tế tri thức là gì. Thuật ngữ này trong tiếng Anh có nghĩa là Knowledge Economy được định nghĩa là nền kinh tế lấy việc lao động bằng tri thức để sử dụng hiệu quả nguồn lực kinh tế nhằm phát triển và thúc đẩy sự đổi mới về khoa học và kỹ thuật.

Đây là thuật ngữ nhắc đến rất nhiều hiện nay

Kinh tế tri thức bao gồm các hoạt động như chuyển giao, nghiên cứu công nghệ,… để tạo nên nhiều của cải vật chất và nâng cao những giá trị tinh thần của con người. Chung quy lại thì đây là nền kinh tế phát triển chủ yếu bởi sức mạnh của tri thức trong việc vận dụng hiệu quả các nguồn lực về kinh tế. Nhờ có nền kinh tế này mà đời sống của con người ngày càng được nâng cao hơn so với trước đây rất nhiều.

Vai trò, đặc trưng nền kinh tế tri thức

Nền kinh tế tri thức có những vai trò và đặc trưng nào đối với sự phát triển của đất nước và đời sống con người? Cùng đi sâu vào tìm hiểu về các vai trò và đặc trưng dưới đây nhé!

Đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nhân loại

Tri thức trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp

Tất cả chúng ta đều biết rằng, tri thức đóng vai trò quan trọng nhất đối với nền kinh tế đang phát triển dựa vào tri thức. Việc con người áp dụng nguồn tri thức vào hoạt động sản xuất của cải và vật chất chính là tiền đề quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế. Để làm được điều này thì đòi hỏi đội ngũ lao động có chất xám, tay nghề cao và được đào tạo chuyên môn một cách bài bản.

Sản xuất công nghệ là hình thức sản xuất quan trọng

Đối với nền kinh tế công nghiệp thì việc tối ưu hóa cũng như hoàn thiện công nghệ sẵn có sẽ tạo nên sức cạnh tranh phần lớn. Tuy nhiên, đối với nền kinh tế tri thức thì phải luôn luôn nghiên cứu và sáng tạo không ngừng để sản xuất ra nền công nghệ mới. Đây cũng chính là hình thức sản xuất quan trọng nhất.

Sản xuất công nghệ là vai trò chính của nền KTTT

Lao động tri thức chiếm tỷ trọng cao trong sản xuất kinh doanh

Tại sao nói lao động tri thức chiếm tỷ trọng cao trong sản xuất kinh doanh? Bởi vì đối với nền kinh tế tri thức thì lao động trí tuệ sẽ giúp tạo ra rất nhiều sản phẩm mang giá trị cao. Theo đó, cơ cấu lao động sẽ được thay đổi từ trình độ thấp đổi mới sang lao động trí tuệ.

Điều quan trọng là nguồn lực lao động phải luôn luôn được tri thức hóa. Chỉ có như vậy thì nguồn lực lao động mới không ngừng đổi mới, sáng tạo hơn để bắt kịp với những nhu cầu mới nhất của xã hội. Năng lực và trí tuệ luôn luôn là yếu tố mẫu chốt để mang lại tiềm năng phát triển cũng như nâng cao tính cạnh tranh đối với mỗi quốc gia.

Kinh tế tri thức là hệ quả tất yếu của toàn cầu hóa

Nền kinh tế tri thức chỉ được tạo ra và phát triển khi lực lượng lao động sản xuất có trình độ cao và hệ thống sản xuất có sự kết nối nối giữa các công ty đến từ nhiều quốc gia trên thế giới. Từ đó, các quốc gia khắp thế giới sẽ tạo ra những công dân toàn cầu có thể làm việc tại bất cứ đất nước nào mà có cùng trình độ và cần nền kinh tế này. Do vậy, đây là hệ quả tất yếu dẫn đến toàn cầu hóa.

KTTT ướng tới công dân toàn cầu hóa

Những cơ hội và thách thức 

Trong suốt chiều dài lịch sử phát triển của nhân lực thì kinh tế tri thức là hình thái phát triển cao nhất. Điều này phản ánh sự tiến bộ vượt bậc về mọi mặt về khoa học công nghệ, bảo vệ môi trường, quản lý kinh tế,… Tuy nhiên, sự phát triển của nền nó cũng tạo cho con người những cơ hội và thách thức như sau:

Cơ hội

Chúng ta đều biết rằng, kinh tế tri thức đóng vai trò quan trọng đối với không chỉ Việt Nam mà cả thế giới. Nhờ phát triển vượt bậc tạo ra cho nhân loại rất nhiều cơ hội. Cùng điểm qua những lợi thế của nền kinh tế như sau:

• Hoạt động sản xuất kinh doanh nhờ áp dụng nguyên liệu và năng lượng tự nhiên nên tạo ra những sản phẩm sạch và không gây ô nhiễm môi trường. Từ đó tạo tiền đề phát triển bền vững;
• Sản xuất sản phẩm theo nhu cầu tiêu dùng, luôn luôn có sự cân bằng giữa cung và cầu, hạn chế hàng tồn kho;
• Cái mới luôn được sáng tạo liên tục chứ không phải từ cái cũ phát triển lên;
• Quá trình nghiên cứu, sáng tạo của con người luôn không ngừng được thực đẩy, phát triển ra kỹ thuật công nghệ hiện đại;
• Có sự ứng dụng công nghệ thực tế ảo hay còn gọi là VR trong các hoạt động  như học tập, thiết kế, xây dựng, kiến trúc, thực nghiệm khoa học,… giúp tiết kiệm được thời gian, công sức và tiền bạc, đồng thời nâng cao năng suất lao động.

Quá trình nghiên cứu, sáng tạo không ngừng của con người

Thách thức

Bên cạnh những ưu thế và cơ hội mà nền kinh tế tri thức mang lại thì nhân loại vẫn còn phải đối mặt với những thách thức mới. Những thách thức này đòi hỏi thế giới phải không ngừng đổi mới và có giải pháp khắc phục. Những thách thức chủ yếu mà con người phải đối mặt

• Con người bắt buộc phải không ngừng học tập, sáng tạo nên nhiều cái mới để thích ứng và bắt kịp với thời đại. Từ đó dẫn tới việc con người làm việc như một cỗ máy không có thời gian nghỉ ngơi để kiếm tìm cái mới;
• Công nghệ, kỹ thuật thay đổi liên tục dẫn tới sự lãng phí và ảnh hưởng tới môi trường;
• Sự phân hóa giàu nghèo gia tăng, nguy cơ thất nghiệp ngày càng nhiều;
• Áp dụng quá nhiều khoa học công nghệ hiện đại như tự động hóa, rô bốt thay thế sức lao động dẫn tới việc con người quá ỷ lại vào công nghệ, ít vận động ảnh hưởng tới sức khỏe;
• Tình trạng nghiện thiết bị điện tử như điện thoại thông minh, máy tính và lối sống ảo của giới trẻ ngày càng cao;

Công nghệ thay đổi liên tục gây áp lực lớn đến môi trường

Giải pháp phát triển nền kinh tế tri thức hiện nay

Để phát triển nền kinh tế tri thức hiện nay thì giải pháp đặt ra là gì? Chúng ta hãy cùng điểm qua các giải pháp ở Việt Nam hiện nay:

• Luôn luôn đổi mới cơ chế, chính sách, xây dựng hệ thống cơ sở pháp lý phù hợp với sự phát triển. Các doanh nghiệp luôn luôn được khuyến khích đổi mới dựa trên công nghệ mới cũng như thúc đẩy sự ra đời của doanh nghiệp kinh doanh sản phẩm và công nghệ mới. Nhờ đó có thể tạo ra được môi trường cạnh tranh lành mạnh.
• Nâng cao và phát triển nguồn lao động trí tuệ và đào tạo nên nhiều nhân tài. Ở giải pháp này chủ yếu tập trung phát triển và cải cách giáo dục để cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao.
• Gia tăng về khả năng sử dụng khoa học và công nghệ. Theo đó, việc vận dụng khoa học và công nghệ mới rất cần cho sự phát triển của quốc gia;
• Thúc đẩy việc ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ cho quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước;
• Đẩy mạnh quá trình nghiên cứu khoa học và công nghệ nhằm hướng tới việc ứng dụng nền tảng công nghệ để phát triển nền kinh tế đất nước.
• Đẩy mạnh và phát triển hơn nữa về nguồn tài nguyên trí lực bao gồm: khả năng quan sát, suy nghĩ, trí tưởng tượng, sự sáng tạo, kỹ năng thực hành,…
• Luôn luôn có sự tích cực trong việc hội nhập hợp tác quốc tế.

Giải pháp thúc đẩy việc phát triển công nghệ trong sản xuất

Giải đáp một số câu hỏi liên quan đến nền kinh tế tri thức

Xoay quanh nền kinh tế tri thức thì có vô vàn câu hỏi cần lời giải đáp. Những thắc mắc chủ yếu của các bạn sẽ được giải đáp tường tận.

1. Nền kinh tế tri thức chủ yếu dựa vào đâu để phát triển?

Đáp án cho câu hỏi này chính là dựa vào tri thức và việc áp dụng kỹ thuật và công nghệ hiện đại.

2. Yếu tố đóng vai trò quan trọng nhất là gì?

Yếu tố quan trọng nhất đối với sự phát triển của nền kinh tế tri thức chính là khoa học và công nghệ hiện đại.

3. Một nước có trình độ phát triển KTTT như thế nào cần phải phải xem xét yếu tố gì?

Để đánh giá một quốc gia có trình độ phát triển KTTT hay không thì yếu tố đầu tiên cần xem xét đó chính là tỷ trọng của nền KTTT trong GDP.

4. Trong nền KTTT thì tài nguyên nào đóng vai trò quan trọng nhất?

Đáp án cho câu hỏi này chính là trí lực là nguồn tài nguyên quan trọng nhất.

5. Yếu tố quyết định đến sự phát triển sản xuất của nền KTTT là gì?

Đáp án cho câu hỏi này chính là nhân lực tri thức.

Bài viết trên đã giúp bạn mở mang được kiến thức về nền kinh tế tri thức được chia sẻ bởi công ty chứng khoán Yuanta Việt Nam. Chắc chắn qua bài viết, bạn đã phần nào hiểu được về nền kinh tế này rồi đúng không. Mong rằng, qua kiến thức chia sẻ trên sẽ giúp bạn có những định hướng để phát triển trong tương lai.