Lãi suất cơ bản là gì? Hiểu đúng để vận dụng hiệu quả

Lãi suất cơ bản là gì luôn là vấn đề quan trọng được nhiều người quan tâm tìm hiểu. Đây là một yếu tố cốt lõi và có tầm ảnh hưởng lớn đến hoạt động tài chính hiện hành.

Lãi suất cơ bản là gì? Hiểu đúng để vận dụng hiệu quả

Thế nào là lãi suất cơ bản

Tại nhiều tổ chức tín dụng và ngân hàng thương mại, lãi suất cơ bản được định nghĩa là mức lãi suất thấp nhất được áp dụng cho những khách hàng với những khoản vay lớn trong thời gian ngắn hạn.

Các khách hàng chất lượng thường có mức độ uy tín cao và không dễ vỡ nợ nên được ưu tiên cung cấp những khoản vay lớn với lãi suất thấp. Chính sách này thường không được áp dụng với những khách hàng thông thường với mức vay bất kỳ. 

Lãi suất cơ bản là một khái niệm tài chính phổ biến và đặc biệt quan trọng

Những yếu tố để xác định lãi suất cơ bản

Lãi suất cơ bản là gì và những yếu tố cấu thành là hai mảng có quan hệ mật thiết với nhau. Theo Luật ngân hàng nhà nước, lãi suất cơ bản được ngân hàng nhà nước quyết định dựa trên các yếu tố sau: 

• Lãi suất thị trường liên ngân hàng.
• Lãi suất nghiệp vụ thị trường mở của ngân hàng nhà nước.
• Lãi suất huy động đầu vào của các tổ chức tín dụng.
• Xu hướng biến động cung – cầu.
• Tình hình tài chính và kinh tế của đất nước.
• Tình hình lạm phát trong nước.

Có nhiều yếu tố tác động đến quá trình xác định mức lãi suất cơ bản

Lãi suất cơ bản của ngân hàng Nhà nước Việt Nam là gì

Lãi suất cơ bản là một công cụ để thực hiện chính sách tiền tệ của ngân hàng nhà nước Việt Nam trong ngắn hạn và chỉ áp dụng cho đồng Việt Nam. Lãi suất cơ bản của ngân hàng nhà nước Việt Nam do Ngân hàng nhà nước công bố và làm cơ sở cho các tổ chức tín dụng khác ẩn định lãi suất kinh doanh. 

Lãi suất cơ bản được nhắc đến lần đầu trong Luật ngân hàng nhà nước và luật này có hiệu lực từ ngày 01 tháng 10 năm 1998 và được công bố chính thức vào ngày 2 tháng 8 năm 2000 theo quyết định số 242/2000/QĐ-NHNN được áp dụng từ ngày 5 tháng 8 năm 2000. 

Trong lần đầu được công bố, lãi suất cơ bản ở mức 8%/năm. Mức lãi suất được nâng lên 14% một năm theo quyết định số 1317/QĐ-NHNN ngày 10 tháng 6 năm 2008. Điều này có nghĩa là các tổ chức tín dụng có thể điều chỉnh mức lãi suất cho vay của mình lên đến 21% một năm. 

Theo quyết định số 2868/QĐ-NHNN ngày 29 tháng 11 năm 2010 vẫn được áp dụng cho đến hiện nay, mức lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là 9%/năm. 

Lãi suất cơ bản hiện hành được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam áp dụng là 9%/năm

Các công cụ điều chỉnh chính sách tiền tệ của ngân hàng Nhà nước Trung ương ở một số quốc gia khác tương tự như lãi suất cơ bản của ngân hàng Nhà nước Việt Nam như: Fed Funds Rate của Mỹ, London Interbank Offered Rate (LIBOR) của Anh, Tokyo Inter-Bank Offered Rate (LIBOR) của Nhật Bản, Euro Interbank Offered Rate của Liên minh châu Âu EU…

Quy định hiện hành của Pháp luật Việt Nam về lãi suất cơ bản ra sao

Ngoài định nghĩa lãi suất cơ bản là gì thì còn các quy định của pháp luật về lãi suất cơ bản. Chúng được xác định tại điều 468 bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi và bổ sung một số điều năm 2017. Cụ thể như sau: 

Lãi suất vay cơ bản do các bên tự thỏa thuận.

• Trong trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20% một năm tức không quá 1.7% một tháng của khoản tiền vay, trừ trường hợp có liên quan quy định khác. 
• Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
• Trong trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn đã được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá này không có hiệu lực. 
• Với trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất, thì lãi suất sẽ được tính bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 điều 468 tại thời điểm trả nợ.

Pháp luật có nhiều quy định chi tiết về mức lãi suất cơ bản cho phép

Vai trò và ý nghĩa của lãi suất cơ bản đối với hoạt động của thị trường tài chính

Lãi suất cơ bản là một công cụ chính sách tiền tệ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Một số vai trò cụ thể của lãi suất cơ bản là: 

Cơ sở quan trọng để các tổ chức tín dụng xác định các khoản lãi suất cho vay

Theo Luật ngân hàng nhà nước, lãi suất cơ bản do ngân hàng Nhà nước công bố để làm cơ sở cho các tổ chức tín dụng ấn định lãi suất kinh doanh. Từ đó các tổ chức tín dụng hay ngân hàng thương mại lấy đây làm căn cứ để điều chỉnh lãi suất cho vay. Tuy nhiên, mức lãi suất cho vay của các tổ chức tín dụng được quy định và khống chế không vượt quá 1,5 lần lãi suất cơ bản. 

Cơ sở để quản lý và kiểm soát hoạt động tín dụng đen

Việc giới hạn về mức lãi suất cho vay giúp chính phủ và nhà nước kiểm soát tốt được vấn nạn cho vay nặng lãi hay còn gọi là tín dụng đen. Nhờ đó, các cơ quan chức năng kịp thời phát hiện và ngăn chặn hoạt động tài chính phi pháp này.

Ngoài ra, dựa vào mức lãi suất cho vay khách hàng cũng có thể xác định được cơ sở tín dụng đó là hợp pháp hay không cũng như mức lãi suất khi vay của mình có đúng quy định của pháp luật hay không. 

Lãi suất cơ bản đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tín dụng đen

Cơ sở để điều chỉnh lãi suất huy động vốn và hoạt động kinh doanh

Mức lãi suất cơ bản tăng hay giảm sẽ là động lực kéo theo lãi suất huy động vốn (lãi suất tiền gửi). Do đó, các tổ chức tài chính hay ngân hàng thương mại có thể dựa vào mức lãi suất cơ bản để điều chỉnh lãi suất huy động vốn thích hợp. 

Do đó, tìm hiểu lãi suất cơ bản là gì và cách vận dụng hiệu quả là rất quan trọng. Thao tác này nhằm đảm bảo thông suốt nguồn vốn lưu động và hoạt động kinh doanh phát triển của tổ chức trước những biến động của thị trường.

Cơ sở pháp lý để giải quyết những tranh chấp tài chính có liên quan

Trong các trường hợp xảy ra tranh chấp trong việc thanh toán nợ vay, lãi suất cơ bản sẽ là công cụ và cơ sở pháp lý đặc biệt quan trọng để giải quyết thanh toán. Cụ thể như sau:

Theo quy định tại khoản vốn điều 475 bộ luật dân sự năm 2015 thì trường hợp vay không có lãi.

• Nếu khi đến hạn và bên vay không trả nợ hoặc trả nợ không đầy đủ thì bên vay phải trả lại đối với khoản nợ chậm trả theo lãi suất cơ bản như Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời hạn chậm trả nợ. 
• Mức lãi suất bên vay phải chịu là 0.75%/tháng.

Có nhiều quy định về lãi suất cơ bản cho tình huống vay nợ và trả nợ

Theo khoản 5 điều 466 bộ luật hình sự năm 2015 quy định trường hợp vay có lãi. Khi đến hạn mà bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì bên vai phải trả lãi như sau: 

• Lãi trên nợ gốc theo lãi suất thỏa thuận trong hợp đồng tương ứng với thời hạn vay mà đến hạn chưa trả trường hợp chậm trả thì còn phải trả theo mức lãi suất quy định tài khoản 2 điều 468 của bộ luật này tức 50% mức lãi suất giới hạn 20%/năm. 
• Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Do đó, bạn nên chủ động tìm hiểu lãi suất cơ bản là gì để chuẩn bị cơ sở để tham chiếu để xác nhận các khoản bồi thường khi có rủi ro. 

Ảnh hưởng đến biến động cung cầu và thị trường chứng khoán

Thị trường tài chính là một nơi đầy sự biến động và có ảnh hưởng qua lại trực tiếp với tình hình kinh tế của đất nước. Do đó, việc vận dụng lãi suất cơ bản một cách thông minh và hợp lý sẽ có tác động không nhỏ đến biến động cung cầu và cả thị trường chứng khoán.

• Nếu lãi suất cơ bản tăng cao bất thường sẽ dẫn đến tình trạng nhu cầu vay nợ xuống thấp và nhu cầu gửi tiết kiệm tăng cao. Giảm tiêu dùng tăng tiết kiệm sẽ ảnh hưởng đến bên cầu trong dòng chảy lưu thông tiền tệ. 
• Ngược lại nếu lãi suất cơ bản giảm, nhu cầu vay vốn sẽ tăng lên trong khi nhu cầu gửi tiết kiệm sẽ hạn chế, bên cung tăng dẫn đến nguy cơ lạm phát cao. Một khi lạm phát sẽ khiến toàn bộ nền kinh tế bị chững lại trong dài hạn.

Lãi suất cơ bản có ảnh hưởng không nhỏ đến sự tăng trưởng bền vững của nền kinh tế

• Tiền tiết kiệm cũng là một phần quan trọng hình thành nguồn tích lũy cá nhân từ đó góp vào nguồn thu nhập quốc gia. Do đó, khi lãi suất cơ bản tăng, tiền tiết kiệm cũng tăng cho phép con người có điều kiện và chi tiêu. Nhờ đó, các dịch vụ khác như đầu tư tài chính hay buôn bán cũng sẽ được đà phát triển. 

Qua đó có thể thấy, sự biến động của lãi suất có vai trò rất lớn trong việc kìm hãm hoặc thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Đòi hỏi một mức lãi suất cơ bản phù hợp là yếu tố tiên quyết cho nền kinh tế quốc dân phát triển và tăng trưởng một cách bền vững.

Những lưu ý khác để vận dụng tốt lãi suất cơ bản 

Sau khi đã tìm hiểu lãi suất cơ bản là gì, một số kinh nghiệm để vận dụng lãi suất vào cuộc sống một cách hiệu quả như:

• Theo dõi và cập nhật tình hình lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố.
• Căn cứ và so sánh lãi suất cơ bản giữa các tổ chính tài chính để đưa ra quyết định vay vốn, rút vốn hoặc đầu tư, tiết kiệm có lợi nhất.
• Dựa vào lãi suất cơ bản để nhận biết và tránh xa các tổ chức tín dụng đen.

Cần hiểu rõ và vận dụng linh hoạt lãi suất cơ bản vào đời sống kinh tế

Trên đây là tất tần tật những thông tin cần biết cho câu hỏi lãi suất cơ bản là gì cũng như một vài lưu ý đặc biệt. Đây là một trong số những thuật ngữ tài chính quan trọng mà bạn cần nắm rõ. Hy vọng bạn áp dụng thành công và đưa ra những quyết định đúng đắn và hiệu quả. Bài viết được chia sẻ bởi công ty chứng khoán Yuanta Việt Nam.