28/12/2021 - 10:59
Cổ phiếu ESOP là gì? Những đặc điểm nổi bật của cổ phiếu ESOP
Cổ phiếu esop luôn là một vấn đề gây tranh cãi đối với nhiều nhà đầu tư. Tại thị trường thế giới, đặc biệt là tại các nước phát triển như Mỹ, chương trình này được một số lượng lớn nhà đầu tư ủng hộ. Gần đây, có một số doanh nghiệp gây chú ý khi phát hành cổ phiếu thưởng gây tác động mạnh đến thị trường như DIG, DXG, RAL,…Vậy cổ phiếu esop là gì? Một số đặc điểm nổi bật của loại cổ phiếu này ra sao? Hãy cũng Yuanta Việt Nam tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Cổ phiếu ESOP là gì?
Cổ phiếu ESOP là gì?
Cổ phiếu esop (là từ viết tắt của Employee Stock Ownership Plan) hay còn được gọi là cổ phiếu thưởng. Đây là một loại cổ phiếu được các doanh nghiệp lớn phát hành theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty.
Cổ phiếu esop thường được doanh nghiệp phát hành với giá ưu đãi kèm theo một số chính sách đặc biệt. Tuy nhiên, đối với mỗi đơn vị, công ty sẽ có tiêu chuẩn và quy trình khác nhau để đánh giá người lao động đủ điều kiện nhận cổ phiếu này. Thông thường, cổ phiếu esop bị hạn chế chuyển nhượng trong 1 năm.
Ví dụ:
Công ty FPT trong năm 2021 phát hành cổ phiếu esop cho một số cán bộ nhân viên có Level 5 trở lên và một số nhân viên có thành tích nổi bật khác. Cụ thể, công ty sẽ bán toàn bộ cổ phiếu quỹ mua từ năm 2013 là 82.376 cổ phiếu với giá 10.000 đồng bằng với giá vốn của công ty. Như đã biết, hiện nay cổ phiếu FPT đang giao dịch trên thị trường với giá 95.000 đồng/ cổ phiếu. Vậy, những công nhân viên được quyền mua cổ phiếu esop này với giá 10.000 đồng sẽ được hưởng lợi nhuận gần như x10 ngay lập tức nếu tính theo giá thị trường lúc đó.
Một số công ty lớn như Công ty Cổ phần FPT (Cổ phiếu FPT), Công ty Cổ phần Thế giới di động (Cổ phiếu MWG) hay Công ty Cổ phần chứng khoán SSI (Cổ phiếu SSI) là những công ty thường có những chính sách phát hành cổ phiếu esop cho người lao động.
Những đặc điểm nổi bật của cổ phiếu ESOP
Một số đặc điểm của cổ phiếu thưởng
Những cổ đông nắm giữ cổ phiếu esop được quyền yêu cầu về thu nhập sau thuế, bao gồm lợi nhuận giữ lại nhằm tái đầu tư và phần cổ tức được công ty chi trả hàng năm.
Trong trường hợp doanh nghiệp giải thể hoặc phá sản, việc sở hữu cổ phiếu thưởng sẽ giúp cổ đông có quyền yêu cầu các tài sản còn lại.
Cổ đông sở hữu cổ phiếu thưởng cũng có các quyền tương tự như các cổ đông phổ thông. Cụ thể, người lao động sở hữu cổ phiếu này có quyền tham gia biểu quyết mọi vấn đề diễn ra trong đại hội cũng như tham dự vào hội đồng cổ đông.
Trong trường hợp công ty phát hành thêm cổ phiếu, các cổ đông này có quyền mua trước cổ phiếu nhằm bảo vệ giá trị tài sản và quyền kiểm soát của chủ sở hữu.
Bên cạnh đó, cũng có thể cổ đông sở hữu cổ phiếu thưởng sẽ được hưởng một số quyền lợi khác như: được bảo vệ giá cổ phiếu, được chuyển nhượng cổ phiếu,…
Mục đích phát hành cổ phiếu ESOP
Mục đích phát hành cổ phiếu thưởng
Như đã biết, cổ phiếu esop được công ty phát hành dành riêng cho đối tượng là nhân viên có nhiều cống hiến với công ty hoặc nhân viên lâu năm. Việc phát hành này được xem như một hình thức để thưởng cho một bộ phận nhân viên.
Mục đích phát hành cổ phiếu thưởng nhằm tăng sự gắn kết giữa doanh nghiệp và người lao động. Chính sách này cho phép người lao động được quyền sở hữu một phần tài sản của công ty. Từ đó, tăng tinh thần trách nhiệm với vị trí cũng như công việc mình gắn bó, xem sự phát triển của công ty như sự phát triển của bản thân.
Cổ phiếu này có thể được coi như một cách thay thế cho các khoản thưởng bằng tiền mặt hay quà tặng hiện vật. Người lao động sở hữu cổ phiếu esop sẽ được hưởng lợi nhuận từ các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp hay kinh doanh chênh lệch cổ phiếu cùng với các chính sách chia cổ tức hàng năm của doanh nghiệp.
Việc doanh nghiệp phát hành cổ phiếu esop cũng góp phần tạo thêm nguồn vốn mới cho doanh nghiệp. Là một giải pháp giúp doanh nghiệp tăng vốn điều lệ cũng như tạo ra dòng tiền cho việc xoay vòng vốn phục vụ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
Điều kiện doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP
Điều kiện phát hành
Để phát hành cổ phiếu esop doanh nghiệp cần đáp ứng một số quy định cụ thể do nhà nước quy định. Vì vậy, không phải đơn vị công ty nào cũng đủ điều kiện để phát hành cổ phiếu thưởng. Theo quy định của Điều 64 Điều 64 Nghị định 155/2020/NĐ-CP về điều kiện phát hành cổ phiếu esop cụ thể là:
“Điều 64. Điều kiện công ty đại chúng phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty
Có phương án phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phiếu đang lưu hành của công ty.
Có tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện được Đại hội đồng cổ đông thông qua hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị thông qua.
Trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, nguồn vốn chủ sở hữu đủ để tăng vốn cổ phần, cụ thể như sau:
a) Nguồn vốn chủ sở hữu sử dụng để phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động được căn cứ trên báo cáo tài chính kỳ gần nhất được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán được chấp thuận bao gồm các nguồn sau: thặng dư vốn cổ phần; quỹ đầu tư phát triển; lợi nhuận sau thuế chưa phân phối; quỹ khác (nếu có) được sử dụng để bổ sung vốn điều lệ theo quy định của pháp luật;
b) Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, quỹ khác, nguồn vốn thực hiện được căn cứ trên báo cáo tài chính của công ty mẹ;
c) Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, lợi nhuận quyết định sử dụng để thưởng cho người lao động không được vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất được kiểm toán. Trường hợp lợi nhuận quyết định sử dụng để thưởng cho người lao động thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất và cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ, công ty chỉ được thực hiện việc phân phối sau khi đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ.
Trường hợp công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, tổng giá trị các nguồn quy định tại khoản 4 Điều này phải đảm bảo không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
Tổ chức phát hành phải mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu của người lao động trừ trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.
Việc phát hành cổ phiếu đáp ứng quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài theo quy định của pháp luật trong trường hợp phát hành cho người lao động là nhà đầu tư nước ngoài.
Cổ phiếu phát hành bị hạn chế chuyển nhượng tối thiểu 01 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.
Điều kiện quy định tại khoản 4 Điều 60 Nghị định này.”
Trình tự, thủ tục phát hành cổ phiếu ESOP
Trình tự và thủ tục phát hành cổ phiếu thưởng do pháp luật quy định
Để một doanh nghiệp có thể phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên cần phải thực hiện theo trình tự và đáp ứng đủ một số giấy tờ như pháp luật yêu cầu. Cụ thể, quy trình và thủ tục pháp luật quy định khi doanh nghiệp phát hành cổ phiếu esop theo Điều 65 Nghị định 155/2020/NĐ-CP là:
“Điều 65. Tài liệu báo cáo phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty của công ty đại chúng
- Báo cáo phát hành cổ phiếu theo Mẫu số 17 Phụ lục ban hành kèm theo Nghị định này.
- Quyết định của Đại hội đồng cổ đông thông qua phương án phát hành cổ phiếu cho người lao động, trong đó phương án phát hành nêu rõ: số lượng cổ phiếu phát hành, giá phát hành hoặc nguyên tắc xác định giá phát hành hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị xác định giá phát hành. Trường hợp phương án phát hành không nêu cụ thể giá phát hành, nguyên tắc xác định giá thì giá phát hành được xác định theo quy định tại Luật Doanh nghiệp. Những người có quyền lợi liên quan đến đợt phát hành không được tham gia biểu quyết thông qua nội dung này.
- Quyết định của Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng quản trị (trong trường hợp được Đại hội đồng cổ đông ủy quyền) thông qua tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện. Những người có quyền lợi liên quan đến đợt phát hành không được tham gia biểu quyết thông qua nội dung này.
- Báo cáo tài chính kỳ gần nhất được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán được chấp thuận trong trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.
- Quyết định của cấp có thẩm quyền của công ty con thông qua việc phân phối lợi nhuận, sao kê có xác nhận của ngân hàng chứng minh việc đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ trong trường hợp sử dụng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối làm nguồn để phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động và nguồn vốn thực hiện thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất, cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ.
- Văn bản xác nhận của ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài về việc mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu trừ trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.
- Quyết định của Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng quản trị (trong trường hợp được Đại hội đồng cổ đông ủy quyền) thông qua phương án đảm bảo việc phát hành cổ phiếu đáp ứng quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong trường hợp phát hành cổ phiếu cho người lao động là nhà đầu tư nước ngoài.
- Tài liệu quy định tại các khoản 3, 7 Điều 61 Nghị định này.”
Ngoài ra theo quy định tại Điều 69 cùng nghị định trên, doanh nghiệp còn phải gửi tài liệu báo cáo phát hành thêm cổ phiếu để hoàn thành thủ tục phát hành cổ phiếu thưởng.
Một số lợi ích của cổ phiếu ESOP
Một số lợi ích nổi bật
Đối với nhân viên công ty
Cổ phiếu thưởng được phát hành cho các nhân viên, cán bộ trong công ty với những chính sách ưu đãi. Nhằm tạo động lực và khích lệ tinh thần làm việc cho những người nhận esop.
Thông qua việc sở hữu cổ phiếu esop với mức giá ưu đãi, giá cổ phiếu trên thị trường tăng cao cùng với việc công ty làm ăn phát triển có thể làm cho nhân viên của công ty tăng thêm động lực để cống hiến. Bên cạnh đó, tinh thần trách nhiệm của nhân viên cũng được tăng lên khi là cổ đông và nắm giữ cổ phiếu của doanh nghiệp.
Đối với doanh nghiệp
Hoạt động phát hành cổ phiếu thưởng giúp doanh nghiệp phần nào nâng cao được năng suất làm việc của nhân viên cũng như giữ chân được những nhân sự chất lượng.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp chỉ cần sử dụng nguồn lợi nhuận giữ lại để phát hành cổ phiếu thưởng mà không ảnh hưởng đến khoản chi tiền mặt. Từ đó, có thể giữ lại nguồn tiền mặt của doanh nghiệp đáng kể để đáp ứng các nhu cầu trong việc mở rộng sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, số lượng cổ phần tăng lên sẽ giúp doanh nghiệp gia tăng vốn điều lệ của công ty.
Những rủi ro trong việc phát hành cổ phiếu ESOP là gì?
Những rủi ro trong việc phát hành cổ phiếu thưởng là gì?
Bên cạnh những lợi ích đã nêu trên, cổ phiếu esop cũng tiềm ẩn một số rủi ro nhất định. Ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp lạm dụng việc phát hành cổ phiếu esop, gây ra tình trạng loãng cổ phiếu cũng như một số rủi ro trong quản trị hoặc tệ hơn có thể gây thiệt hại đến lợi ích lâu dài của những cổ đông khác.
Phát hành cổ phiếu ESOP gây loãng cổ phiếu
Nhờ phát hành cổ phiếu thưởng một cách cân bằng và hợp lý cùng với việc tuân thủ theo các quy định của nhà nước mà mô hình cổ phiếu esop tại các nước phát triển khá thành công. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều đơn vị doanh nghiệp rơi vào tình trạng phát hành cổ phiếu thưởng liên tục với tần suất cao, dẫn đến việc tăng khối lượng tổng số cổ phiếu lưu hành cùng với tốc độ doanh nghiệp tăng trưởng chậm. Từ đó dẫn đến việc loãng cổ phiếu và làm giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu khiến cho nhiều nhà đầu tư ngoài công ty e ngại.
Phát hành cổ phiếu ESOP và một số rủi ro quản trị
Về bản chất, có thể nói cổ phiếu thưởng được phát hành nhờ việc lấy khoản tiền từ những cổ đông khác sau đó chia cho các thành viên nội bộ của công ty.
Vì vậy, để có thể nhận lại nguồn lợi nhuận trong thời gian ngắn với mục tiêu đạt được những tiêu chuẩn để phát hành esop. Một số đơn vị, doanh nghiệp đã mạo hiểm thông qua việc cắt giảm những chi phí cần thiết như marketing, chi phí phát triển hay các nghiên cứu khác,… từ đó có thể gây nhiều rủi ro tiềm ẩn và ảnh hưởng đến việc tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp.
Nhà đầu tư cổ phiếu ESOP có phải đóng thuế không?
Nhà đầu tư cổ phiếu thưởng có phải đóng thuế không?
Dựa theo các quy định tại Nghị định 126/2020/NĐ-CP và TT 111/2013/TT-BTC thì các cá nhân sẽ phải chịu một khoản thuế thu nhập cá nhân từ việc đầu tư vốn từ cổ phiếu thưởng.
Cụ thể theo quy định tại Mục d, Điều 11 Thông tư 111/2013/TT-BTC về trường hợp nhận cổ tức định kỳ bằng cổ phiếu thưởng thì các cá nhân chưa phải thực hiện nộp thuế thu nhập cá nhân khi nhận cổ phiếu. Tuy nhiên, khi cổ đông thực hiện hoạt động chuyển nhượng và giao dịch đối với số cổ phiếu này thì các nhà đầu tư phải thực hiện nộp thuế thu nhập cá nhân đối với khoản thu nhập có được từ hoạt động chuyển nhượng chứng khoán và từ việc đầu tư vốn.
Có thể hiểu, tất cả số cổ tức được trả bằng cổ phiếu thưởng hay trả bằng cổ phiếu khi thực hiện giao dịch, chuyển nhượng đều sẽ phải thực hiện các nghĩa vụ nộp một khoản thuế thu nhập cá nhân.
Trong đó, thuế thu nhập cá nhân mà các nhà đầu phải đóng là 5% mệnh giá (10.000 đồng) nếu như giá giao dịch của hoạt động chuyển nhượng đó là trên 10.000 đồng và 5% của giá giao dịch nếu như giá giao dịch của hoạt động chuyển nhượng đó nhỏ hơn 10.000 đồng. Về bản chất, số thuế phát sinh khi thực hiện nhận cổ tức bằng cổ tức bằng tiền mặt hay cổ phiếu thưởng gần như không có sự khác biệt do cùng được tính dựa trên 5% của mệnh giá.
Đầu tư vào cổ phiếu ESOP nên hay không?
Đầu tư vào cổ phiếu thưởng nên hay không?
Ngày nay cổ phiếu esop ngày càng phổ biến và được nhiều đơn vị doanh nghiệp đại chúng phát hành với giá trị tương đương với các cổ phiếu khác. Vì vậy, có rất nhiều nhà đầu tư đắn đo liệu có nên đầu tư vào loại cổ phiếu này hay không.
Cổ phiếu esop được doanh nghiệp lên kế hoạch và công bố phát hành khi đã đáp ứng đủ các yêu cầu cũng như quy định về tiêu chuẩn mua cổ phiếu. Khi đó, các nhân viên của công ty sẽ trực tiếp mua cổ phiếu thưởng từ doanh nghiệp phát hành với một mức giá ưu đãi.
Tuỳ vào từng doanh nghiệp khác nhau mà có những chính sách quy định về việc chia cổ phiếu tự do chuyển nhượng hay hạn chế. Đối với các nhà đầu tư không phải là nhân viên công ty thì cổ phiếu thưởng không phải là sự lựa chọn tối ưu. Cổ phiếu thưởng chỉ được chuyển được trong nội bộ mà không được phát hành ra bên ngoài theo các quy định của công ty phát hành cổ phiếu esop.
Qua bài viết trên Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam đã cung cấp những thông tin kiến thức cần thiết về cổ phiếu esop. Hy vọng các nhà đầu tư đã hiểu hơn về khái niệm đặc điểm cũng như rút ra cho mình những bài học bổ ích trong việc đầu tư chứng khoán. Chúc bạn đầu tư thành công!
